تغذیه و پیشگیری از سرطان

تغذیه و پیشگیری از سرطان : سرطان چیست؟

برای دانستن تغذیه و پیشگیری از سرطان ابتدا باید بدانیم سرطان چیست. سرطان به گروهی از بیماری‌ها گفته می‌شود که در آن یکی از سلول‌های بدن به دلیل نقص ژنتیکی ناشی از عوامل محیطی و یا علل ارثی به طور افسار گسیخته و خارج از کنترل شروع به تکثیر و تهاجم به سایر بافت‌ها و اعضای حیاتی بدن می‌نماید. این‌گونه رشد غیرطبیعی و نفوذ سلول‌های غیر طبیعی به بافت‌های دیگر را سرطان می‌گوییم.

آیا سرطان قابل پیشگیری است؟

بر اساس نظر سازمان جهانی بهداشت (WHO) در حدود نیمی از موارد سرطان قابل پیشگیری می‌باشد. جهت پیشگیری از بروز سرطان بایستی نسبت به رفع عوامل خطر سرطان در خود و افراد خانواده خود اقدام نماییم

آیا درمان سرطان سخت‌تر از خود سرطان است؟

این یک تصور غلط است و افرادی که چنین باوری دارند ممکن است از پذیرش درمان به منظور نجات زندگی خود سرباز زنند. در واقع افراد در اولین مرحله بیماری هنوز علامتی از قبیل درد را ندارند و سایر علامت‌هایشان نیز بسیار ناچیز است. اما پس از آغاز درمان دچار احساس بی حالی و بیماری می‌شوند. درمان‌هایی از قبیل جراحی، شیمی درمانی و پرتودرمانی نیز باعث بروز حالاتی نظیر افسردگی، بی حالی و بیماری می شوند اما اکثراً این عوارض پس از درمان از بین می‌روند و درمان در نهایت باعث حفظ زندگی فرد می‌گردد‍‍.

زمانی که سرطان درمان نشده و پیشرفت پیدا می‌کند علائم شدیدتر شده و عوارض جدیدی بروز پیدا می‌کند.

برنامه غذایی

• نان و غلات: نوع نان مصرفی بهتر است سبوس دار مانند سنگک سنتی باشد. برنج بهتر است به صورت سبوس دار بوده و یا همراه با حبوبات و سبزیجات مصرف شود. ماکارونی را نیز بهتر است از نوع سبوس دار استفاده کنید. از مصرف نان‌ها به صورت سوخته اجتناب نمایید و بخش‌های سوخته را کاملاً از نان جدا کنید.
• لبنیات: شیر و لبنیات سالم منبع کلسیم و پروتئین بسیار ارزشمندی است که می‌تواند به عنوان یک میان وعده سالم مورد استفاده قرار گیرد. دیده شده مصرف کلسیم از منابع طبیعی با کاهش خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ همراه است. توصیه می‌شود که به منظور کاهش مصرف چربی‌های حیوانی شیر کم چرب، ماست کم چرب و ترجیحاً پروبیوتیکی مصرف کنید که حاوی باکتری ‌های مفیدی هستند که پس از مصرف در روده ساکن می‌شوند و اثرات مفیدی بر سلامتی انسان بر جای می‌گذارند.
• میوه و سبزیجات: بهتر است افراد به منظور پیشگیری، 5 تا 6 عدد میوه در روز یا بیشتر مصرف کنند. مصرف بیشتر میوه‌های سرشار از آنتی اکسیدان از قبیل شلیل، هلو، انجیر، گلابی، سیب، پرتقال، آلبالو، توت، شاتوت، توت سفید، توت فرنگی، انار، انگور قرمز، انگور سبز، زغال اخته، انبه، هندوانه، کیوی، آناناس، آلو، خرمالو و … نقش مهمی در پیشگیری از سرطان دارد.
  1.      لازم است روزانه از سبزیجات به صورت خام یا پخته همراه با غذا استفاده کنید.
  2.      با وعده های غذایی ناهار و شام حتما سالاد با آبلیموی تازه، آبغوره یا سرکه سیب بخورید.
  3.      خیار، گوجه و کاهو را به وعده‌ی صبحانه اضافه کنید.
  4.      سبزیجات زیر منبع غنی آنتی اکسیدان هستند که توصیه می‌شود به صورت روزانه از آن‎‌ها استفاده نمایید: انواع کلم مانند: کلم سفید و قرمز، گل کلم، کلم بروکلی، ساقه کرفس خام، گوجه فرنگی، اسفناج، پیاز خام، سیر خام، کدو حلوایی، هویج، فلفل دلمه و سبزی خوردن. بهتر است از سبزیجات در اندازه‌های کوچک‌تر و با پوست سالم بدون شکستگی یا له شدگی استفاده کنید.
• گوشت و حبوبات: نوع گوشت مصرفی در رژیم غذایی و نحوه پخت آن در پیشگیری از سرطان از اهمیت زیادی برخوردار است. گوشت خود را از انواع کم چرب و بدون دنبه انتخاب کنید. به منظور پخت، گوشت را به برش ‌های باریک تقسیم نمایید و سعی کنید از شیوه‌ی سرخ کردن و کبابی کردن با حرارت مستقیم اجتناب کنید. اولویت مصرف گوشت‌ها و منابع پروتئینی از لحـاظ کیفیـت شامـل: بوقلـمون، شتــرمرغ، مـرغ، ماهـی و حبوبـات می‌باشد. بهتــر است مصــرف گوشـت قــرمز را به دلیـل اسیدهای چرب اشباع محدود کنید و قبل از پخـت تمام چربی سفیـد و دنبـه‌ی قابل مشـاهـده را از آن جـدا کنیــد. به منظــور کبابـی کردن از شیوه‌ی حرارت غیـر مستقیم استفاده کنیـد. گوشـت را در فویـل آلومینیوم بپیچیـد یا آن را به شیوه‌ی کبـاب حسینی (بـه سیخ کشیدن، قراردادن در قابلمه و گذاشتن در فر) تهیـه نمایید. خـوردن کبــاب‌های بـر روی آتـش (هم گوشت قرمز و هم سفید) را محدود کنید.
• قند: مصرف قند‌های ساده و شیرینی‌ها محدود شود و در صورت نیاز از منابع طبیعی قند مانند: عسل، خرما، توت خشـک و کشـمش سالم (بدون افزودنـی‌ های غیرمجاز جهت خشک کردن) در حد تعادل استفاده کنید.
• روغن: لازم است تا جای ممکن از سرخ کردن غـذاهـا و غوطه‌ور ساختن آن‌ها در روغن خودداری کنید. از مصرف غذاهایی که در حین سرخ کردن سوخته شده و یا از مصرف ته دیگ‌های چرب و برشته اجتناب نمایید. علاوه بر میزان روغن نوع روغن مصرفی نیز از اهمیت زیادی برخوردار است. نوع روغن مصرفی سرخ کردنی بهتر است زیتون و یا کلزا باشد. حتی الامکان از مصرف روغن‌هـای جامـد حیوانی، کره و خامه اجتناب کنید.

توصیه های اصلی تغذیه و پیشگیری از سرطان

1. روزانه 2 قاشق غذاخوری بذر کتان مصرف کنید.
2. روزان‍‍‍ه 8 تا 10 لی‍‍وان آب بنوشی‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍د.
3. از مصرف غذاهای شور و تند پرهیز کنید.
4. سیاه دانه و زردچوبه را در برنامه غذایی خود بگذارید.
5. از مصرف مشروبات الکلی، نوشابه، آبـمیـوه‌هـای صنعتـی و دلسترها اجتناب کنید.
6. از مصرف غذاهای آماده و حاوی مواد نگهدارنده مانند کنسروها، سوسیس و کالباس پرهیز کنید.
7. خواب خود را تنظیم کنید. 6 تا 8 ساعـت در شبـانـه روز بیـن ساعت 10 شب تا 5 صبح.
8. به اندازه کافی کلسیم و ویتامین D مصرف نمایید.

برخی نکات مهم

• چنانچه مبتلا به بیماری دیابت و یا کلیه هستید بهتر است قبل از ایجاد هر گونه تغییر در رژیم غذایی با یک کارشناس تغذیه مشورت نمایید.
• چنانچه از داروهای کنترل کننده چربی و فشار خون استفاده می‌کنید از مصرف گریپ‌فروت به صورت همزمان کاملاً اجتناب کنید.
• چنانچه مبتلا به کم کاری تیروئید هستید لازم است از مصرف سبزیجات خانواده کلم (گل کلم، کلم بروکلی، ترب، شلغم و ساقه کرفس) به صورت خام پرهیز کرده و حتماً آن‌ها را بخار پز نمایید.

راه‌های پیشگیری از سرطان کدامند؟

برخی از مهم ترین عوامل خطر تغذیه‌ای در ایجاد سرطان که با مداخله قابل اصلاح می‌باشد و راه‌های اصلاح آن‌ها، عبارتند از:

• چاقی و اضافه وزن: اضافه وزن و چاقی از عواملی است که به صورت مستقل باعث افزایش خطر ابتلا به انواع سرطان می‌شود. اهمیت زیادی دارد که کاهش وزن‌هایی هرچند کوچک داشته و بتوانید با استفاده از یک رژیم غذایی مناسب آن را حفظ کنید.
• کم تحرکی: با حداقل نیم ساعت پیاده روی سریع روزانه و پرهیز از نشستن‌های طولانی مدت و نیز روی آوردن به ورزش‌های مفرّحی چون شنا و دوچرخه سواری به طور منظم می‌توان تا 30درصد از بروز سرطان جلوگیری نمود.

برای آشنایی بیشتر با مؤسسه نیکوکاری کنترل سرطان ایرانیان (مکسا) به صفحه ی معرفی مکسا بروید.

تهیه شده در: مرکز خیریه مکسا (مؤسسه نیکوکاری کنترل سرطان ایرانیان)